Landing voor boten? Nein, Landung Verboten!

Duizenden mensen zijn op 20 mei 2006 komen kijken naar de aankomst en watering van een 22 meter lange Dornier Do-24 vliegboot uit 1944 in de Rijn bij Keulen. De boot werd gevlogen door Iren Dornier, de kleinzoon van vliegtuigbouwkundig pionier Claude Dornier.



De illustere grootvader had in 1929 het op dat moment grootste verkeersvliegtuig ter wereld gebouwd. "In the face of widespread skepticism concerning its practicality, the giant 12-engined craft flew from Germany to New York in 1931" (zie Allstar Network voor het anonieme citaat).


De Dornier DoX. De X drukte de onzekerheid uit van het aantal mogelijk te vervoeren passagiers (Allstar). De foto is op het IJselmeer gemaakt door de grootvader van Wouter Sikkema (airliners.net).


Op 27 Augustus 2005 vierde kleinzoon Iren de vlucht van zijn opa door met de opgeknapte D0-42 ook feestelijk langs het Vrijheidsbeeld te vliegen en neer te strijken op de Hudson. Deze foto is in 1929 gemaakt door de oud-tante van Tim Wachser (airliners.net).

Gezagvoerder Iren Dornier heeft een oud Do-24 toestel van Duitsland naar Manila in de Philipijnen gebracht en het daar met behulp van lokale ingenieurs en constructeurs opgeknapt. Op Vanaf 2004 heeft hij showvluchten en waterlandingen gemaakt in talloze plaasten van de wereld, verspreid over meer dan dertig landen, met het meervoudige doel om zijn grootvader eer te bewijzen, de jeugd te inspireren tot het streven naar grootse prestaties, het werven van fondsen voor Unicef en het afdwingen van respect voor de potentie van de Filipino's (Kun Li, "Flying boat carries hopes and dreams for children", Unicef, 27 augustus 2005).


Foto van de rondreizende vliegboot gepubliceerd op www.do-24.com, de website van het Iren Dornier project.

Ik vind het ronduit prachtig hoe deze man met zijn MISSION:DREAM project erin is geslaagd om een meervoudig zinvolle bestemming aan het cultureel erfgoed te geven. Lees vooral de eigen verklaring van Iren Dornier: "MISSION:DREAM will also serve as an INSPIRATION to people all over the world towards the achievement of their own individual dreams, increasing AWARENESS on charity and benevolence, and the promotion of BEAUTY and GRACE across all nations." (Amphibian Do-24ATT World Tour). De reacties zijn er ook naar. Het publiek is steeds zeer enthousiast, de jeugd vindt het geweldig, en er wordt heel veld geld opgehaald voor Unicef projecten in de Philipijnen.

In de lijst van plaatsen die zijn aangedaan ontbreekt Amsterdam. John attendeerde me op dit hele verhaal vanwege een artikel dat vorige week heeft gestaan in het Parool. Klaarblijkelijk kon er geen toestemming worden gegeven voor de landing van de vliegboot door de Nederlandse pennenlikkers omdat dat zou impliceren dat er scheepvaart moest worden omgeleid. Ja, en daar hebben we procedures voor in dit land. Zonder regels kunnen kikkers niet kwaken. Niet in dit K*kkerland. Goed doel of geen goed doel. Sla ons maar over.



Het gebrek aan belangstelling voor het prijzenswaardige project is extra genant wanneer je bedenkt dat het historische object dat meneer Dornier inzet om de mensen wereldwijd ertoe te bewegen zich te concentreren op een betere wereld zelfs een nadrukkelijke Nederlandse signatuur draagt. Haha, ironie, daar zijn we weer! Bij de Nederlanders en hun gebrekkige gevoel voor geschiedenis! Ik kreeg van John uitdrukkelijke toestemming om hier even publiekelijk van over de Sjeik te gaan. Maar het doel van de post is toch om aandacht te brengen voor het schone van het project. Ik spoor iedereen aan om in ieder geval te kijken op de website van het Iren Dornier project zelf. En om de agenda in de gaten te houden. Dan gaan we zeker kijken. De rest van dit verhaal gaat nog even door over de geschiedenis van het toestel met bijzondere aandacht voor de Nederlandse aspecten. Anders zou deze alinea nergens op slaan. Dus: here comes the nerdy bit!

De Dornier Do 24 vliegboot was een product van de Dornier Flugzeugwerke gevestigd aan de Bodensee. Het toestel schijnt specifiek te zijn ontworpen voor de Nederlandse Marineluchtvaartdienst voor gebruik in de Nederlands-Indische archipel als een transport- en reddingsvliegtuig. De vliegende reddingsboot zou in de loop van haar werkzame leven inderdaad talloze luchtschipbreukelingen redden. Volgens de archieven van Dornier zijn er maar liefst zo'n 12.000 mensen gered door een Do 24.


Een Do 24K watervliegtuig in Nederlands Indie. De Marineluchtvaartdienst gebruikte in het voormalig Nederlands Indie aanvankelijk de Dornier Wal voor patrouilles en reddingsoperaties op zee. De dienst stelde in 1935 de specificaties op voor een opvolger van dit toestel. Dit zou leiden tot de Do 24. Het eerste prototype maakte in juli 1937 z'n proefvlucht en was op Nederlands verzoek voorzien van (Britse) Wright R-182-F52 motoren. (Tekstinhoud en foto ontleend aan een website gericht op de campagne "Werken bij de marine").

Aan de oorspronkelijke klant waren er nog slechts 37 toestellen naar de Nederlandse Oost verscheept toen de Duitsers Nederland binnenvielen. De meeste toestellen hebben niet aan de japanse opmars kunnen ontkomen. Een groot aantal is op 3 maart 1942 in een klap tijdens de evacuatie van de kolonie in Australische wateren vernietigd toen negen Dorniers en Catalina's van de marineluchtvaartdienst op de rede van Broome door japanse Zero's zijn aangevallen. "Door vier vliegtuigen tegelijk werden de watervliegtuigen gemitrailleerd. Ze gingen een voor een in vlammen op. De mensen die in het water sprongen en wegzwommen van de doelen, redden voor een groot deel het vege lijf, degenen die aan boord waren gebleven, werden gedood of gewond. De vuurzee breidde zich uit toen de brandende benzine uit de lek geschoten tanks zich over het zeeoppervlak verspreidde. Een moedige matroos bleef afweervuur geven met zijn boordmitrailleur, terwijl de vliegboot onder hem zonk." (René Wittert, Het vergeten squadron. Het verhaal van de Nederlandse vliegers, die tegen Japan hun vergeten strijd vochten, Bussum 1976, 181).

In Februari 1942 zijn zes kennelijk andere overgebleven Dornier vliegboten overgedragen aan de Royal Australian Air Force - verkocht, wed ik, net als de restanten van de gevluchte KLM vloot - die ze heeft ingezet als transportvliegtuigen voor de legereenheden in Nieuw Guinea in 1944. - Ik weet eerlijk gezegd niet of deze toestellen, of een paar daarvan, tot de slachtoffers van Broome zouden behoren.


Een Dornier Do-24 met Duitse merktekens (foto van avianet.nl).

Intussen hadden de Duitsers de productie van de Nederlandse Do-24 in de assemblagehallen van Aviolanda van Papendrecht en Woensdrecht voortgezet ten behoeve van hun militaire reddingsbrigade (de "Seenotdienst"). Daar was men juist bezig toestellen in licensie te bouwen voor de Nederlandse marine. Na de Duitse inval werden de aangetroffen incomplete toestellen op de productielijn van Aviolanda nog voltooid volgens de oude specificaties met Wright Cyclone motoren (11 of 13 volgens afwijkende tellingen). Daarbij is overigens misschien wel sabotage door de werklieden gepleegd - dat heeft dan uiteindelijk wel het leven gekost aan een paar "goede" Nederlanders (Pieter van Wijngaarden, "Een tragisch ongeval of toch een lugubere [...] sabotage. Het geheimzinnige incident rondom de Luftwaffe Do 24 KD+GF", in: avianet.nl), 21 januari 2005).


Berging van de Luftwaffe Do 24 KD+GF (foto van avianet.nl).

Men zou in Nederland nog eens 159 gemodificeerde modellen (Do 24T-1) met BMW motoren bouwen. De assemblage geschiedde in de hallen van Aviolanda, maar de vleugels en motorgondels kwamen van scheepswerf "De Schelde" te Vlissingen. De Nederlandse productielijn werkte niet alleen. Ook in Frankrijk was er een productielijn te Sartrouville. Daar zijn tijdens de oorlog 48 toestellen gemaakt. De Fransen zijn daar na de oorlog mee doorgegaan en hebben er nog eens 40 geproduceerd voor eigen gebruik.

De Do-24 is dus een van zeer weinige vliegtuigtypes die tijdens de wereldoorlog regulier dienst heeft gedaan aan beide zijden van strijdende partijen. Duitsers, Nederlanders en Australiers hebben ze tijdens oorlogsdagen ingezet voornamelijk maar niet uitsluitend als reddingsboot. Het "humanitaire" karakter van de Do 24, als ik het even zo mag zeggen, kwam ook tot uitdrukking in de leveringsbepaling van de 12 toestellen van Nederlandse makelij die in 1944 door de bezetters zijn geleverd aan de Spanjaarden - "with the understanding that they would assist downed airmen of both sides" (wikipedia).


"Thirty-seven Dutch and German built Do 24s had been sent to the East Indies by the time of the German occupation of the Netherlands in June 1940. Until the outbreak of war, these aircraft would have flown the tri-color rondel shown in the adjacent photograph. Later, to avoid confusion with British or French rondels, Dutch aircraft flew a black bordered orange triangle insignia." (Zie dit engelstalige wikipedia artikel voor citaat en foto).

Eindnoten. Het hele idee voor deze post was van TwigtSenior. Dank je John! Ik hoop dat ik het onderwerp recht heb gedaan. Maar ja, anders kunnen we het altijd nog modificeren - het is per slot van rekening maar post op een persoonlijk webblog. Niettemin, hier komen nog een paar extra verantwoordingen. Bronnen in aanvulling op degenen die reeds in de tekst zijn genoemd. Wikipedia artikelen" "Aviolanda", "Koninklijke Scheldegroep", "Dornier Do 24", "Dornier". Aanvullende fotoverantwoording: de drie foto's van de Do-24 in Keulen zijn gepubliceerd bij het artikel van Norbert Ramme, "Angenehmer Flug, harte Landung" in Koelner Stadt-Anzeiger webeditie de dato20 mei 2006 (het evenement maakte deel uit van de viering van "80 jaar civiele luchtvaart in Keulen"). Hier kunt u overigens mooie twee foto's zien uit omstreeks 1930 van twee dobberende Dornier watervliegtuigen, voorlopers van de D0-24, genomen op het moment dat ze geholpen werden door de "Spirit", een Reclame- en Service boot die onder gezag stond van Kapitein Maarten Roukema. De foto's zijn van de familie en zijn kennelijk gemaakt vanuit het speedbootje dat tot de "Spirit" behoorde.

In het Militaire Luchtvaart Museum te Soesterberg staat een complete driemotorige Dornier Do-24 K vliegboot van de Marineluchtvaartdienst opgesteld.