Binnen of Buiten? De laatste doet het licht niet uit.

3D Visualisatie van de Planeet X (NASA, ESA, and A. Schaller (for STScI) volgens NASA)

Ons zonnestelsel is groter dan we dachten. Uit de spreekbeurt die S. over het zonnestelsel heeft gehouden (waarvoor zie deze post van MacBuccaneer), konden we nog opmaken dat we hier met zijn negenen waren. Maar de wetenschap heeft onze dochter snel ingehaald. Het rijtje liep altijd van Mercurius tot Pluto en niet verder maar inmiddels is Pluto dus niet langer meer de verst verwijderde planeet. Even een bijstelling: "niet meer de verst verwijderde planeet van ons zonnestelsel". We weten inmiddels ook dat er voorbij Pluto meer planeten zijn. Het bestaan van tenminste drie exo-planeten, dat wil zeggen planeten (gasreuzen wellicht) die buiten ons zonnestelsel draaien om een andere zon, wordt verondersteld op grond van waargenomen afbuigingen van licht (of zo ongeveer - ik zal dat later uitzoeken). Waarschijnlijk zijn er overigens inmiddels al weer veel meer ontdekt (NASA's Hubble Reveals Two Dust Disks Around Nearby Star). Maar nu is dus ook gebleken dat er zich ook nog een planeetje voorbij Pluto bevindt dat toch nog fijn meedraait met ons zonnetje.


Foto van "Planeet X" gezien door de Hubble Telescoop. 2003 UB313 (Xena) is een "Kuiper Gordel Object" dat een zeer langerekte ovale baan volgt die ten hoogste, dat wil zeggen op het verste punt (het "aphelium"), zo'n 16 miljard kilometer van de zon verwijderd. En daar is ie nu ongeveer. Dat wordt voorlopig dus ook geen populaire vacantiebestemming.

De tiende planeet heet 2003 UB313. De naam is niet zo pakkend maar toch nog altijd beter dan de voorgestelde nieuwe naam Xena. Want daarbij denk ik eerder aan een vrouwelijke krijger die in een berenvelletje de fantasiewereld van jonge jongens onrustig maakt dan aan een nieuw lid van de planetaire familie. Ja ik begrijp dat het verwijst naar het Griekse woord voor bevriende buitenstaander maar dan nog, is i nou binnen of buiten?

Dat is nu juist de vraag. Xena draait met ons mee met een omloopstijd van 560 jaar - daar zijn de straffen voor geweldsmisdrijven dus niet snel te kort. Het is eigenlijk een van de brokken die die meedrijven in de puinsoep die de Gordel van Kuiper heet. Deze is niet te verwarren met de veiligheidsgordel van de ruimtevaarder Andre Kuijper en evenmin met de meteorietengordel die zich uitstrekt tussen Mars en Jupiter (waarvoor zie Naderend Onheil - Ik word er Gallisch van!.

Ik heb in het verleden mijn webloglezers misschien verkeerd ingelicht over deze gordel. Mijn dochter helaas zeker. Eerst dacht ik namelijk te hebben begrepen dat ons zonnestelsel werd omgeven door een bolvormig omhulsel van puin en gruis. Maar nu begrijp ik dat de Gordel van Kuiper schijfvormig is. Vergelijkbaar dus met de ringen die om Saturnus lopen (NASA's Kuiper Belt Overview). Mijn vergissing zal jullie dus leren zeker niet alles te geloven wat ik hier publiceer! Maar goed, in zekere zin klopt de gedachte dat we min of meer zijn afgeschermd van de rest van het heelal door deze pas ontdekte wereld van ongeregelde ijsblokjes.

De Hubble Telescoop werpt nu licht op de grotere brokken die meedraaien in de Kuiper Gordel. Of eigenlijk is dat natuurlijk andersom. Er zijn al een paar Kuipergordelobjecten (KBO=Kuiper Belt Object) onderzocht die misschien eigenlijk wel zouden kwalificeren als planeten. Maar omdat ze kleiner zijn dan Pluto worden ze niet tot de planeten gerekend. Behalve dan KBO 2003 UB313. En die schijnt zelfs ook een eigen waterijsmaantje te hebben (maan). Die hebben ze blijkbaar "Gabrielle" genoemd (zie onderstaand plaatje).


"Meet The Kuipers". Ik zou vooral wat willen weten over die ovale 2003 EL61. Intrigerend. Een echte kiezel. Zie ook het NASA webartikel over de classificatieproblemen van de Kuipergordelobjecten, "Planets, Planetoids, or Kuiper Belt Objects (KBO's)".

De Hubble Space Telescoop heeft nu ontdekt dat die maar een beetje groter is dan Pluto: niet 30% groter dan Pluto, zoals eerst werd gedacht, maar met een geschatte diameter van 1609 km (met een marge van zo'n 100 kilometer) slechts iets groter dan Pluto. En "size matters" in de classificatie want een paar jaar geleden nog dreigde Pluto te worden gedegradeerd van planeet tot rotsblok vanwege zijn kleine omvang.Tot nu toe blijkt iedere planeet weer iets aparts te hebben en dat geldt gelukkig ook voor Xena. Want hoewel het planeetje heel klein is, weerkaatst i toch enorm veel licht. Volgens het bericht in de Sterrenwacht "moet het dus een van de best weerspiegelende objecten in het zonnestelsel zijn. Het enige object dat nog meer licht reflecteert is Encecladus, een geologisch actieve maan van Saturnus, wiens oppervlak telkens opnieuw bedekt wordt door verse ijslagen die veroorzaakt worden door actieve geisers." (zie voor Enceladus ook Besmettelijke Enchilada!). "De grote helderheid van Xena zou veroorzaakt kunnen worden door vers methaan-ijs dat neergeslagen is op het oppervlak. Toen Xena nog dichter bij de zon stond zou het [methaan] gasvormig geweest zijn en nu de planeet verder van de zon verwijderd is, kan het methaan bevroren zijn tot een vers en prima weerspiegelde ijslaag" Ja, want soms staat ie dichterbij dan nu omdat de baan juist heel nadrukkelijk ovaal is (zie onderschrift bij tweede plaatje). Dit alles had ik natuurlijk niet zelf kunnen verzinnen en dat heb ik ook niet gedaan. Mijn primaire bron voor dit bericht is de Sterrenwacht.


Quaoar Blimey! Een van de meer spannende KBO's is 2002 LM60 ("Quaoar"). Deze bevroren wereld, die ongeveer half zo groot is als Pluto, draait in een bijna perfecte cirkel om de zon op ongeveer een miljoen kilometer afstand van het uiterste punt van Pluto's baan. En die perfectie is juist zijn afwijking - de meeste planeten en planetoiden hebben een ovale baan om de zon. (Illustration Credit NASA and G. Bacon (STScI)).

PS. Nu plaats ik vast een eerste versie van dit verhaal maar ik zal er meer over nazoeken. Dan plaats ik een update of ik pas deze versie aan. Dadelijk moet ik echter hard aan het werk. Klanten. Can't live without them.